Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin?

Það er kominn tími til að við spyrjum okkur: Er íslenskt samfélag að þjóna hagsmunum fólksins í landinu, eða er kerfið orðið gegnsýrt af hagsmunum fjármála- og stjórnmálaafla? Fjármálakerfið, stjórnmálin og orkumálin virðast allt of oft vinna gegn okkur – almenningi – og við verðum að vakna til vitundar

Fjármálakerfið: Fyrir hvern er það raunverulega að vinna?
Það sést glöggt á því vaxtaokri sem hefur fengið að þrífast á Íslandi undanfarin ár. Bankarnir hagnast um þúsundir milljóna á ári á kostnað almennings, og fólk stendur frammi fyrir því að sjá stóran hluta launa sinna hverfa í ofurvexti. Það er eins og fjármálakerfinu sé stillt upp þannig að allt venjulegt fólk í landinu sé í stöðugum skuldafjötrum á meðan bankarnir og fjármálafyrirtækin blómstra sem aldrei fyrr. Hvernig má það vera í landi eins og Íslandi, þar sem auðlindir eru í ríkum mæli, eru vextir svo háir að fólk á erfitt með að halda í við húsnæðislánin sín? Hagsmunir bankanna eru alltaf settir ofar hagsmunum almennings.

Lífeyrissjóðirnir: fyrir hverja eru þeir að vinna?
Lífeyrissjóðirnir, sem eiga að vera okkar fjárhagslega öryggisnet, eru í raun peningauppspretta þar sem valdamiklir aðilar hagnast á fjárfestingum lífeyrissjóðanna. Við borgum þangað ríflegan hluta af launum okkar, en þegar á reynir virðast lífeyrishagsmunir okkar víkja fyrir hagsmunum fjármagnseigenda. Hver græðir? Það er spurning sem við þurfum að svara af fullri alvöru.

Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR og baráttumaður gegn spillingu í fjármálakerfinu, hefur ítrekað bent á hvernig þetta kerfi er ekki hannað til að þjóna almenningi. Í staðinn virðist það þjóna þeim sem eru efst í valdastiganum. Á málþingi sem verður haldið þann 10. október kl. 18:00 á Reykjavík Natura, mun Ragnar ræða þessi mál frekar og varpa ljósi á það hvernig fjármálakerfið hefur brugðist fólkinu sem það á að vernda.

Stjórnmál: Hverra hagsmuna er verið að gæta?
Það eru ekki lengur hagsmunir almennra borgara sem ráða ferðinni.
Stjórnmálamenn virðast æ oftar beygja sig undir þrýsting fjármálaafla og stórfyrirtækja. Hvers vegna er það svo erfitt að tryggja réttindi almennings í samfélagi sem á að byggja á lýðræði?

Við höfum séð á heimsvísu hvernig alþjóðleg fyrirtæki og stofnanir hafa áhrif á stefnu stjórnvalda, og því miður virðist Ísland ekki vera undanskilið. Dr. Astrid Stuckelberger, sem hefur afhjúpað spillingu innan Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO), hefur varpað ljósi á hvernig alþjóðastofnanir hafa látið fjármálahagsmuni trufla vinnu sína. Spurningin er: Erum við að sjá svipaða þróun á Íslandi?

Vindorka: Græn lausn eða fjárhagslegt tækifæri?
Græn orka, og þá sérstaklega vindorka, hefur verið kynnt sem lausn við loftslagsvandanum. En reynslan frá Noregi sýnir að á meðan fjárfestar hagnast á vindorkuverum, er það náttúran og samfélagið sem sitja uppi með neikvæð áhrifin. Sveinulf Vågene hefur rannsakað vindorkuver í Noregi og varað við því hvernig fjárhagslegir hagsmunir eru látnir ráða ferðinni, á kostnað náttúrunnar og fólksins.

Það er mikilvægt að við lærum af reynslu Norðmanna áður en við förum sömu leið. Það er ekki nóg að tala um græna orku ef hagsmunir fólksins eru ekki hafðir í fyrirrúmi. Hver á að græða á vindorkunni á Íslandi? Hvað er best fyrir land og þjóð, að halda áfram að virkja háhita og vatnsafl eða bæta við vindorku, hvernig erum við betur eða verr sett með vindorkunni? Þetta er spurning sem við verðum að spyrja okkur áður en við tökum stórar ákvarðanir um framtíðina

Hvert stefnum við?
Við erum á krossgötum. Ef við vöknum ekki til vitundar um hvernig kerfið vinnur gegn almenningi, þá munum við á endanum missa enn meira vald yfir okkar eigin samfélagi. Fjármálaöflin og stjórnkerfið virðast oft vinna saman á bak við tjöldin, og það er fólk eins og þú og ég sem töpum á því.

Frelsi og ábyrgð, félagið sem stendur fyrir málþinginu í október, hefur það að markmiði að vekja athygli á þessum málum. Þetta málþing gefur okkur tækifæri til að rýna dýpra í spillingu, hagsmunatengsl og þau kerfi sem ættu að þjóna okkur, en virðast gera það síður og síður.

Frekari upplýsingar um málþingið má finna á heimasíðu félagsins, frelsiogabyrgd.is, þar sem einnig er hægt að skrá sig og fylgjast með framtíðarráðstefnum og öðrum viðburðum sem varpa ljósi á þessi mikilvægu samfélagsmál.

Lokaorð: Við verðum að taka afstöðu
Spilling er ekki lengur eitthvað sem gerist í fjarlægum löndum eða í erlendum fréttum. Hún er raunveruleg hér og nú, og hún snertir okkur öll. Það er kominn tími til að við tökum afstöðu. Við verðum að spyrja okkur: Hver ber ábyrgð? Hver græðir á kerfinu eins og það er í dag? Og hvernig getum við tryggt að það vinni í raun fyrir fólkið?

Málþingið í október er tækifæri til að skoða þessi mál í dýpt. Það má ekki horfa fram hjá þessu lengur. Ef við krefjumst ekki breytinga, mun ástandið halda áfram að versna. Þetta er ákall til okkar allra.

Höfundur er Ágústa Árnadóttir í 2.sæti hjá Lýðræðisflokknum í Norðvesturkjördæmi